سخن از گام های رو به جلو در میان مواضع متناقض غرب و مواضع سخت جمهوری خواهان

پس از این دیدارها، محمدجواد ظریف درباره وضعیت گفتگوها تصریح کرد: « در برخی موارد به راه‌حل نزدیکتر هستیم و بر همین اساس می‌توان گفت که «راه‌حل‌ها در دسترس هستند، اما همچنان در برخی موارد فاصله داریم.» به گفته وی لازم است تا روز جمعه با همه طرف‌ها مذاکره کنیم تا اینکه ببینم در نهایت به چه نتایجی منجر می‌شود.

سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در این خصوص اعلام کرد: « در نشست دوشنبه بیشتر بحث‌ها عمل‌گرا و اجرایی بود و با این روند شاید بتوان به راه‌حل‌ها نزدیک شد.» وی با بیان اینکه نشست امروز در مجموع راضی کننده بود، گفت: « روال کار کاملاً مشخص است، باید در همه موارد راه‌حل‌هایی پیدا و بعد همه راه‌حل‌ها با جزئیات کامل مکتوب شود. در این صورت است که می‌توان گفت به توافق نزدیک شدیم.»

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز بعد از مذاکرات 5 ساعته خود با ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا در مصاحبه کوتاه با خبرنگاران حاضر در لوزان گفت که نسبت به ادامه مذاکرات خیلی خوشبین هستم.

با این حال «لوران فابیوس»، وزیر خارجه فرانسه که آبان ماه سال گذشته به چهره منفی مذاکرات هسته ای تبدیل شد و تحت نفوذ لابی اسرائیل و عربستان با نهایی شدن توافق جامع هسته ای مخالفت کرد، درباره مذاکرات کنونی ضمن ابراز امیدواری درباره دستیابی به توافق پایدار در مذاکرات هسته‎ای گروه 1+5 با ایران اعلام کرد که همچنان نکات مهمی درباره توافق هسته‌ای گروه 1+5 با ایران وجود دارد که حل نشده است. فابیوس تصریح کرد: « ما توافق می‌خواهیم اما توافقی که محکم و پایدار باشد. توافقی صورت گرفته است اما نکات مهمی وجود دارد که هنوز حل نشده است.»

با این حال تردیدها درباره نقش منفی فرانسه در مذاکرات می تواند به قوت خود باقی باشد. به عبارتی فرانسه شاید به سختی بتواند خود را از فشار لابی اسرائیل و عربستان رها کند و به ویژه قراردهای فروش تسلیحات بین ریاض و پاریس مانع مهمی در این باره محسوب می شود.

چند روز قبل برنارد اورکاد، کارشناس مسائل ایران در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه از موضع سرسختانه مقامات این کشور در قبال برنامه هسته‌ای ایران و همراهی با کشورهای حوزه خلیج فارس خبر داد.

اوکارد با اشاره به ضرب‌الاجل 31 مارس برای رسیدن به توافق نهایی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران تصریح کرد، "هم‌اکنون فرانسه در جهت مخالف آمریکا حرکت می‌کند. این موضوع برخی از استرات‍ژی‌های پیش رو را تغییر خواهد داد."

وی در ادامه افزود، "موضع سرسختانه مقامات کنونی فرانسه همانند سیاستی است که نیکولاس سارکوزی، رئیس‌جمهور سابق و محافظه‌کار این کشور اتخاذ کرده بود." اوکارد با اشاره به تمایل مقامات آمریکا برای رسیدن هرچه سریعتر به یک توافق نهایی با ایران گفت، "انتخاب واضح پاریس، همراهی با کشورهای حوزه خلیج فارس و جلوگیری از دست‌یابی ایران به انرژی هسته‌ای است."

در همین جهت خبرگزاری رویترز گزارش داد: یک منبع دیپلماتیک اروپایی مدعی شد گفتگوی "محمدجواد ظریف" وزیر خارجه ایران و وزرای خارجه آلمان انگلیس و فرانسه در بروکسل اختلافات موجود را کاهش نداد.  وی افزود: شکاف‌های عمده‌ای میان قدرت‌های جهانی و ایران وجود دارد و مشخص نیست این اختلافات در روزهای آینده حل می‌شود یا خیر.

این منبع بعد از پایان دیدار ظریف با همتایانش از فرانسه، انگلیس و آلمان مدعی شد: «این گفتگو‌ها طولانی و عمیق بود اما ما را قادر نساخت اختلافات را کاهش دهیم.»  وی افزود: «شکاف عمده‌ای میان مواضع گروه 1+5 و ایران وجود دارد. مشخص نیست آیا در روزهای آینده می‌توانیم این اختلافات را کاهش دهیم یا خیر.»

این در حالی است که جمهوریخواهان آمریکا که با نامه هفته قبل خود خطاب به مسئولان ایرانی، سعی کردند این توافقنامه را مقطعی جلوه دهند و از این بابت مورد تعرض دولت آمریکا قرار گرفتند، در آستانه مذاکرات پیش رو پیام های سنگین و مخالف خود را نیز تشدید کرده اند.  

«تد کروز»، سناتور جمهوریخواه ایالت تگزاس، روز دوشنبه در سخنرانی اظهار داشت که نامزد بالقوه کاخ سفید که اشتیاق گفتن «خیر» به توافق با ایران و برنامه‌های هسته‌ای رو به بهبود این کشور را ندارد مناسب سمت ریاست جمهوری آمریکا نیست. به نوشته وبگاه شبکه خبری «سی‌ان‌ان» تد کروز از شرکت کنندگان حاضر درخواست کرد تا نامزدهای ریاست جمهوری آتی آمریکا را در این زمینه تحت فشار گذارند.

تد کروز در بخشی دیگر از سخنان خود با میان کشیدن ماجرای رسیدگی به پایان بخشیدن به تحریم‌های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد تاکید کرد که چنین ماجرایی رییس جمهور  آینده آمریکا را به بکارگیری واکنش نظامی علیه ایران سوق خواهد داد. وی تاکید کرد که رییس جمهور وقت آمریکا در سال 2017 چاره‌ای جز استفاده از گزینه نظامی علیه ایران هسته‌ای ندارد.

دیگر سیاستمداران تندرو آمریکایی همچون جام بولتون، نیز مقاومت خود جهت ممانعت از دستیابی به توافق نهایی را شدّت بخشیده اند. سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل متحد روز شنبه گفت باراک اوباما درمذاکره با ایران درباره برنامه تسلیحات هسته ای این کشور، در حال گفتگو درباره ی یک تسلیم بی سابقه است.

جان بولتون در اجلاس اقدام امنیت ملی کارولینای جنوبی در سخنانی گفت: این توافقنامه اساسا ناقص است. واقعا هیچ توافقی با ایران وجود ندارد که من به آن اعتماد کنم. رژیم ایران رژیمی است که مصمم به داشتن تسلیحات هسته ای است و این توافق چنین چیزی را تقدیم ایران خواهد کرد.

پس از این جلسه وزیر خارجه کشورمان به همراه معاونان خود و نیز حسین فریدون راهی بروکسل شد تا با فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه فرانسه، انگلیس و آلمان دیدار و گفت‌وگو کند و این در حالی بود که رایزنی‌های فنی بین صالحی و مونیز در لوزان در جریان بود.

ظریف در دیدار با موگرینی آخرین تحولات مربوط به روند مذاکرات هسته‌ای، رابطه ایران و اتحادیه اروپا و همچنین آخرین تحولات منطقه‌ای را مورد گفت‌وگو و تبادل نظر قرار داد.

وزیر خارجه کشورمان با بیان اینکه باید درباره راه حل‌ها صحبت کنیم، روی آنها توافق کنیم و سپس نگارش را آغاز کنیم، یادآور شد: روی هیچ موضوعی توافق نخواهد شد مگر اینکه روی همه موضوعات توافق شود.

موگرینی نیز در این دیدار با بیان اینکه همه باید تلاش‌ تا فاصله‌های موجود در مذاکرات را کاهش دهند، افزود: شخصاً نهایت سعی خود را خواهم کرد تا نقش خود را در این زمینه به خوبی ایفا کنم.

وی اظهار داشت: انگیزه اروپاییان برای به ثمر نشستن تلاش‌ها جهت دستیابی به توافق هسته‌ای بالاست و آنها نقش موثرتر خود را ایفا خواهند کرد.

گمانه هایی درباره محتوای مذاکرات

جزئیات مذاکرات که در وضعیت تعیین کننده و جدی قرار دارد، تا حد زیادی محرمانه است با این حال پایگاه تحلیلی ایران هسته ای می نویسد « بنابر برخی شنیده ها، موضوع اصلی درباره فردو این است که امریکا خواهان آن است که ظرفیت غنی سازی مورد توافق در توافق نهایی برای ایران (احتمالا 6000 سو) صرفا در نطنز مستقر باشد، اما ایران اصرار دارد که حداقل 1000 سو از این مقدار باید در فردو مستقر شود.»  

به نوشته این پایگاه، تاسیسات غنی سازی فردو در نزدیکی شهر قم قرار دارد، حدود 3000 ماشین نسل اول بهبود یافته در آن مستقر است، این ماشین ها در آبشارهای 174تایی سازمان یافته است، ولی هم اکنون فقط یک سوم ظرفیت این تاسیسات مشغول غنی سازی زیر 5 درصد است.

ایران هسته ای می گوید: استدلال اصلی ایران در این زمینه این است که وقتی دو طرف درباره یک سقف برای ظرفیت غنی سازی توافق دارند، طرف غربی نباید درباره چگونگی اجرای این غنی سازی در ایران و از جمله درباره مکان آن چون و چرا کند و این دیگر به خود ایران مربوط است که چگونه این مقدار غنی سازی را محقق کند.

علاوه براین، ایران به طور سنتی این گونه استدلال کرده است که تا زمانی که تهدیدنظامی رژیم صهیونیستی علیه برنامه هسته ای ایران باقی  است، فردو – به عنوان یک تاسیسات آسیب ناپذیر در مقابل حملات متعارف نظامی- باید به عنوان یک تاسیسات غنی سازی فعال باقی بماند تا عدم حمله به نطنز را ضمانت کند. اصطلاحا در این حالت گفته می شود فردو نوعی پدافند غیر عامل برای تاسیسات نطنز است.

با این حال، به نظر می رسد طرف امریکایی بر این موضوع اصرار دارد که فردو باید «هدفی متفاوت پیدا کرده» و به یک تاسیسات تحقیق و توسعه بدون هرگونه ماموریتی در زمینه انباشت مواد شکافت پذیر بدل شود.

در نهایت این که دیپلمات ها می گویند مسئله فردو اکنون یکی از موضوعات تعیین کننده در مذاکرات است که به نظر می رسد مصالحه درباره آن دشوار باشد چرا که یکی از دو طرف نهایتا باید از موضع خود کوتاه بیاید.

نتیجه گیری

مذاکرات پیش رو با پیام های متفاوت و مختلفی از سوی طرف مقابل مواجه است و در این وضعیت گمانه های مختلفی منتشر می شود، که نیازمند هوشیاری بیش ا?? پیش طرف ایرانی است. شیوه مذاکرات آمریکا و کشورهای اروپایی پیامی مبنی بر گام های رو به جلو از سوی آن ها صادر نمی کند و اتفاقا نوعی بازی سیاسی در آن مشاهده می شود. به این معنا که طرف آمریکایی گمان می کند در آستانه سال جدید  آمادگی ایرانیان برای شنیدن یک خبر خوش را می توان دستمایه قرار داد، یعنی با گرفتن امتیاز از ایران این خبر خوش را ابلاغ کرد و اجرای آن را به دست زمان سپرد. این گمانه با رویکردی که برخی رسانه های آمریکایی دنبال می کنند، تقویت می شود. از جمله فاریسن پالیسی گزارش مفصلی را از شرایط دشوار و موانع پیش روی اوباما برای برداشتن تحریم ها منتشر کرده است، در حالی که مشکلات اجرایی حذف تحریم ها یک مشکل آمریکایی است و مقامات دیپلماتیک ایران در این زمینه مسئول نیستند و این مشکل مربوط به دولت اوباماست که باید آن را حل کند./